Op dinsdag 23 april was ik te gast bij het eerste in een reeks van debatten over het vrijheidsbegrip in Felix Meritis. De filosofen Alicja Gescinska, Frank en Maarten Meester debatteerden over het modern filosofisch vrijheidsbegrip. Terwijl de broers Meester het over bijna alles met elkaar oneens waren hield Alicia Gescinska, een Pools-Vlaamse filosofe, een pleidooi voor positieve vrijheid. Om echt vrij te zijn heb je een vermogen voor zelfrealisatie nodig. Om dit te verduidelijken gebruikte ze het voorbeeld van een analfabeet. Een analfabeet is vrij om te lezen. De pleiters voor de positieve vrijheid geven aan dat je als analfabeet mag lezen als je het vermogen hebt om te snappen wat je leest. Je wordt vrij door je in je vermogens door te ontwikkelen. Wat mij heeft gefascineerd was haar opmerking over mensen die onder een dictatoriaal regime leven. Bij deze mensen is de kans miniem om vermogens voor zelfrealisatie te ontwikkelen.
De cultuur
Een aantal krantenkoppen zag ik voorbijkomen:
♦ Michael Boogerd, oud wielrenner, die zijn doping bekende. Hij zei: “ik heb spijt dat ik de cultuur in stand hield”.
♦ Staatssecretaris Teeven die de fouten in de vreemdelingenketen naar aanleiding van de dood van Dolmatov een incident noemde. Dolmatov die in januari zelfmoord pleegde, zat ten onrechte in het detentiecentrum, had geen medische zorg gekregen en werd niet extra in de gaten gehouden, ondanks een eerdere zelfmoordpoging. Teeven sprak van een “ambtelijke cultuur van onverschilligheid”.
♦ Ambtenaren van de Belastingdienst die al jaren van de grootschalige toeslagenfraude door Bulgaren wisten maar staatssecretaris Weekers van Financiën niet informeerden en ook niet met structurele maatregelen kwamen. Volgens deze ambtenaren van de Belastingdienst was Weekers allang gewaarschuwd. Cultuur bij de overheid; sturen of sleuren?
♦ Zorgverzekeraars voldoen niet aan inkomensnormen en directeuren verdienen ’te veel’. De bonuscultuur bij de zorginstellingen is hier debet aan, aldus.
♦ Een meerderheid van het college van decanen heeft geen vertrouwen meer in het college van bestuur, het hoogste orgaan binnen de Vrije Universiteit. In het rapport staat onder andere dat ‘de onderwijsvisie onvoldoende concreet is’, dat ‘het beleid te lang gericht is geweest op groei’ en dat er ’te weinig aandacht is voor informele contacten, vooral die tussen de leiding en de werkvloer’. De machtscultuur is hier debet aan, aldus.
♦ Enz, enz enz enz ……
Vermomming van vrijheid
De “cultuur” is een vergaarbak van alles waarvan we aannemen het niet te kunnen veranderen, iets ongrijpbaars. Het geeft onze machteloosheid en slachtofferschap aan. Het is heerlijk om alles te deponeren onder de cultuur want dan hoeven we er zelf geen verantwoordelijkheid voor te nemen en er iets aan te doen. Wie maakt de cultuur eigenlijk? Kunnen we niet af en toe iets anders gaan bestellen? Of houden we eigenlijk onze cultuur lekker in stand? Het is toch veilig en er zijn genoeg trainingen die ons leren om hiermee om te gaan, niet waar?
We leven niet onder een dictatoriaal regime maar wel in vrijheid. Zijn we dan onze vermogens voor zelfrealisatie kwijt geraakt? Of zijn ze niet doorontwikkeld? Leven we eigenlijk in vrijheid?
Wat ik wel uit eigen ervaring weet is dat zelfs in een dictatoriaal regime er velen zijn die zelf hun leven opofferen voor het doorontwikkelen van vermogens voor zelfrealisatie en hun vrijheid.
Je oogst wat je zaait.
